Εισαγωγή

Η Πράξη Step2Smart θα δημιουργήσει ακριβή εικόνα σε σχέση με την επίπτωση της κυκλοφορίας στο άμεσο περιβάλλον των διαδρόμων διέλευσης στη Λευκωσία, Χανιά και Κω, ενώ σήμερα υπάρχει έλλειψης πληροφοριών. Η Λευκωσία είναι η πρωτεύουσα της Κύπρου και αντιμετωπίζει σχεδόν σε όλη τη διάρκεια του έτους υψηλή κυκλοφοριακή συμφόρηση κατά τις ώρες αιχμής, με σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Τα Χανιά κατά τη θερινή περίοδο αντιμετωπίζουν συχνά προβλήματα κυκλοφοριακής συμφόρησης με επιπτώσεις στο περιβάλλον της πόλης, των δημοτών αλλά και των τουριστών. Η Κως κατά τη θερινή περίοδο έχει αυξημένη κίνηση στις οδούς λόγω υψηλής τουριστικής κίνησης και δε διαθέτει σήμερα μέσα για τη προώθηση των δημοσίων συγκοινωνιών, που είναι φιλικότερα προς το περιβάλλον, ως εναλλακτική της χρήσης Ι.Χ.

Κοινός στόχος για τις 3 πόλεις είναι η βελτίωση του μεταφορικού συστήματος στις πόλεις με βιώσιμο τρόπο που θα επιφέρει σημαντική μείωση των περιβαλλοντικών ρύπων, χρησιμοποιώντας Συστήματα Ευφυών Μεταφορών (ΣΕΜ) τα οποία θα μελετηθούν και θα υλοποιηθούν κατά τη διεξαγωγή της Πράξης. Οι καινοτόμες πιλοτικές δράσεις ΣΕΜ για βιώσιμη αστική κινητικότητα που προβλέπονται στη Πράξη, βασίζονται ή περιλαμβάνουν μικρής ως μεσαίας κλίμακας επεμβάσεις που συνεισφέρουν σε 3 άξονες: (1) Προώθηση των δημοσίων συγκοινωνιών με στόχο την στροφή σε φιλικές προς το περιβάλλον μεταφορές, (2) Διαχείριση και έλεγχο κυκλοφορίας λαμβάνοντας υπόψη και περιβαλλοντικά κριτήρια, και (3) Βιώσιμη κινητικότητα σε έξυπνες πόλεις. Σήμερα ο ΕπΕτ, μέσω και προηγούμενων Πράξεων του Προγράμματος Διασυνοριακής Συνεργασίας Ελλάδα - Κύπρος (ΔΙΑΥΛΟΣ), έχει αποκτήσει σημαντική εμπειρία και τεχνογνωσία στη μελέτη, σχεδιασμό και υλοποίηση ΣΕΜ στη Κύπρο. Επίσης, ο Δήμος Χανιών έχει σημαντική εμπειρία στην υλοποίηση και διαχείριση ΣΕΜ στο οδικό δίκτυο και στις Δημόσιες Συγκοινωνίες. Η Κως δεν έχει αναπτύξει δράσεις ΣΕΜ στο παρελθόν και μέσω της Πράξης της παρέχεται η δυνατότητα υλοποίησης ολοκληρωμένου συστήματος για τα λεωφορεία αξιοποιώντας τη δυνατότητα συνεργασίας και ανταλλαγής τεχνογνωσίας από τους άλλους 2 δικαιούχους της Πράξης. Σημειώνεται ότι ο ΕπΕτ αναπτύσσει στο παρόν στάδιο αντίστοιχα συστήματα ΣΕΜ για Λεωφορεία που καλύπτουν όλη την Κύπρο. Επιπρόσθετα, τα αποτελέσματα της Πράξης θα χρησιμοποιηθούν ως κατευθύνσεις αξιολόγησης επιπτώσεων της κυκλοφορίας στη ρύπανση αστικών περιοχών κατά την μελλοντική εκπόνηση Σχεδίων Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας (ΣΒΑΚ) - ο Επιβλέπον Δικαιούχος υλοποιεί εντός 2017-2019 μελέτες ΣΒΑΚ για τις πόλεις Λεμεσού και Λάρνακας τα οποία χρηματοδοτούνται από τα Διαθρωτικά Ταμεία. Η τεχνογνωσία θα δοθεί και στους Δήμους Χανιών και Κω.

Η υλοποίηση των ΣΕΜ που προβλέπονται στη Πράξη θα συμβάλουν στην προώθηση των δημοσίων συγκοινωνιών και στη μείωση των ουρών οχημάτων στις οδούς και στους φωτεινούς σηματοδοτούμενους κόμβους, με άμεση επίπτωση στη μείωση των ρύπων. Επιπλέων, τα αποτελέσματα των δράσεων θα ποσοτικοποιηθούν με περιβαλλοντικούς όρους έτσι ώστε να μετρηθεί η ωφέλεια, ενώ παράλληλα θα παρέχονται πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο μέσω υφιστάμενων και νέων καναλιών επικοινωνίας για το επίπεδο ρύπανσης στις πόλεις, γεγονός που θα συμβάλει και στη βελτίωση της ευαισθητοποίησης των πολιτών. Η επιτυχής υλοποίηση των αποτελεσμάτων της Πράξης αποτελεί πρόκληση για τους δικαιούχους που μπορούν να θέσουν στο μέλλον τις βάσεις για την υλοποίηση περαιτέρω δράσεων τόσο στις πόλεις τους όσο και σε άλλες νησιώτικες περιοχές, και ιδιαίτερα στις πόλεις που εκπονούνται ΣΒΑΚ. Άμεσα ωφελούμενοι από την υλοποίηση της Πράξης είναι οι πολίτες/τουρίστες των 3 πόλεων καθώς και οι συμμετέχοντες δικαιούχοι που θα διαθέτουν εργαλεία για την διαχείριση του οδικού δικτύου και των δημόσιων μεταφορών και την παρακολούθηση του μεταφορικού συστήματος. Τέλος η υλοποίηση της Πράξης παρέχει τη δυνατότητα ανταλλαγής τεχνογνωσίας και εμπειριών μεταξύ των δικαιούχων έτσι ώστε να επιτευχθεί βελτιστοποίηση των αποτελεσμάτων και στα 2 Κράτη.

Στόχοι Πράξης

Ο βασικός στόχος της Πράξης είναι η Δημιουργία Διαλειτουργικού Συστήματος Ανοιχτής Αρχιτεκτονικής για τη Διαχείριση Αστικών Μεταφορών και Μέτρηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Ο πιο πάνω στόχος είναι απόλυτα συνυφασμένος με το γενικότερο στόχο της Βιώσιμης Ανάπτυξης (Sustainable Development) όπου απαιτείται η διασύνδεση της προστασίας του περιβάλλοντος με τον τομέα των μεταφορών, εφόσον οι μεταφορές είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός ρύπων. Το 2001 η Λευκή Βίβλος "Η Ευρωπαϊκή Πολιτική Μεταφορών με Ορίζοντα το έτος 2010: Η ώρα των Επιλογών", υπογράμμιζε την ανάγκη διασύνδεσης της πολιτικής των μεταφορών με το τομέα του περιβάλλοντος, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην ανάγκη ανάπτυξης των μεταφορών με πιο βιώσιμο τρόπο που να ενθαρρύνει την ισορροπημένη χρήση όλων των συγκοινωνιακών μέσων. Η τάση αυτή ενισχύεται μέσω του Transport White Paper 2011 όπου προωθούνται δράσεις για ανταγωνιστική οικονομία με χαμηλή εκπομπή ρύπων και κατανάλωση ενέργειας έως το 2050.

Ο συγκεκριμένος στόχος που εξυπηρετεί η υλοποίηση της Πράξης είναι άμεσα συναφής με το Θεματικό Στόχο που αφορά στη προώθηση στρατηγιών χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε αστικές περιοχές συμπεριλαμβανομένης της αειφόρου πολυτροπικής αστικής κινητικότητας. Οι δράσεις του Step2Smart συμβάλλουν στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος σε πόλεις και στη προώθηση των δημοσίων/πολυτροπικών μέσων μεταφοράς, μέσω παρεμβάσεων με πιλοτικά έργα/εφαρμογές βελτίωσης των μεταφορών και πληροφόρησης σε πραγματικό χρόνο για τις κυκλοφοριακές συνθήκες και εκπομπές ρύπων, την παροχή προτεραιότητας λεωφορείων σε σηματοδοτούμενους κόμβους, την ανάπτυξη συστημάτων διαχείρισης στόλου λεωφορείων και πληροφόρησης κοινού για προσέλκυση επιβατικού κοινού, την αναπροσαρμογή των πλάνων φωτεινής σηματοδότησης σύμφωνα με την τρέχουσα κυκλοφορία κτλ.

Μεθοδολογική Προσέγγιση

Η Πράξη STEP2SMART θα υλοποιηθεί σε 6 Πακέτα Εργασίας (ΠΕ). Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, στα παραπάνω ΠΕ όλοι οι δικαιούχοι συμμετέχουν σε αυτά έτσι ώστε να εξασφαλισθεί η συνεργασία των 2 Χωρών για κοινή δράση. Επικεφαλής δικαιούχος της Πράξης είναι το Τμήμα Δημοσίων Έργων του Υπουργείου Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων της Κύπρου που είναι υπεύθυνος για τη διαχείριση της Πράξης.

Αναμενόμενα Αποτελέσματα

Τα αναμενόμενα αποτελέσματα από την υλοποίηση της Πράξης συνοψίζονται παρακάτω:

Τα αποτελέσματα της Πράξης θα συμβάλουν στην εκπλήρωση του στόχου του προγράμματος για βελτίωση του μέσου ετήσιου επιπέδου αέριων ρύπων σε αστικές περιοχές. Ειδικότερα, στην πόλη της Λευκωσίας, πληθυσμού 230,000 κατοίκων, για την περιοχή υλοποίησης των πιλοτικών δράσεων εκτιμάται να είναι της τάξης του 5% που θα επιτευχθεί με την μείωση καθυστέρησης σε ΦΣ κόμβους. Η υλοποίηση των προβλεπόμενων ΣΕΜ (ΦΣ & Λεωφορείων), και επέκταση τους για να καλύψουν ολόκληρη την πόλη, αναμένεται ότι θα επιφέρουν μείωση ρύπων της τάξης 10%-15% (που θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική για την εναρμόνιση των πόλεων με την οδηγία EC/2008/SB - Air Quality Directive).